Erken Çocukluk Gelişimi ve Duyusal Oyun

Çocuk henüz gelişme dönemindeyken, tüm duyusal sistemlerinin her birinin çalıştırılması önemlidir. Böylelikle farklı duyular birbirleri ile kaynaşır ve bütün bir duyusal sistem oluşur.

Erken Çocukluk Gelişimi

Bir çocuğun 0-6 yaş arasında geçirdiği süre, gelişimi açısından hayati önem taşır. Son yıllarda bu süre 0-8 yaş olarak da ele almanın doğru olabileceğini göstermektedir. “Erken çocukluk gelişimi” olarak adlandırılan bu dönemde, birçok şeyi öğrenmeye hazır olan çocuk, büyük bir hızla gelişir. 

Çocuğun zekâsı, algısı, kişiliği, sosyal davranışları ve zihinsel yetenekleri, ciddi oranda bu dönemde şekillenir. Beyin gelişiminin büyük bölümü de bu dönemde tamamlanır. İleri yaşlarına etkisini göz önüne alırsak, çocuğun nörolojik, biyolojik ve psikososyal gelişiminde bu dönemin büyük önemi daha iyi anlaşılır. 

Yapılan araştırmalar gösteriyor ki; 17 yaşına kadarki zihinsel gelişmenin, % 50’sinin 4 yaşına, % 30’unun ise 4 yaşından 8 yaşına kadar oluştuğu ve 18 yaşına kadar gösterilen okul başarılarının % 33’ünün de 0-6 yaşına kadar aldıkları eğitime bağlı olduğu görülmüştür.  (Tekiner, 1996, S.10)

Yani bireyin kişilik yapısı, özellikleri ve alışkanlıkları çocukluk yıllarında kazanılan davranışlarla, yaşantılarla şekillenmektedir. Erken çocukluk döneminde gerekli gelişmeyi sağlayamayan çocuk; bilişsel, duygusal ve sosyal acılardan kalıcı olumsuz etkiler ile karşı karşıya kalabilir. 

Nörolojik açıdan ise gelişimin en önemli destekleyicisi dokunmak ve temastır. Dokunulmadan büyütülen çocukların nörolojik gelişimleri yavaşlamakta hatta durabilmektedir. Bu dönemde beyinde uyarılmayan ve kullanılmayan bağlantılar zamanla zayıflar ve yok olur. 

Çocuğun 6 yaşına kadar nasıl bir ortamda büyüdüğü ve nasıl bir eğitim aldığına bağlı olarak bu durum farklılıklar gösterir. Sosyal ve akademik hayattaki devamlılık için önemli olan dil becerilerinin temeli de bu dönemde atılır. 

Çocuklar konuşmaya başlamadan önce beynin dil gelişimiyle ilgili bölümleri aktif bir şekilde gelişmektedir. Beyinde dilin anlamlı parçalara ayrılma süreci, yetişkinlerin küçük çocuklarla konuşmasıyla gerçekleşir. Bu nedenle, erken çocukluk döneminde ailesinin ve yakın çevresinin konuşması çocuğun gelişimsel süreci açısından büyük öneme sahiptir. 

Çocukların eğitim sistemi içerisinde daha uzun süre yer almaları, araştırmacı, meraklı, girişimci, sağlıklı, aktif ve üretken olmaları ve akademik açıdan daha başarılı hale gelmeleri… İşte tüm bunlar, verimli ve kaliteli bir erken çocukluk gelişim döneminden geçer.

Duyusal Oyun

Erken çocukluk döneminde duyusal oyunun önemi birçok açıdan incelenebilir:

Duyusal Algı Gelişimi: Duyusal oyunlar, çocukların duyusal algılarını geliştirmelerine yardımcı olur. Örneğin, renklerin, dokuların ve kokuların farkına varma yetenekleri bu oyunlar sayesinde artar.

• Motor Becerilerin Gelişimi: Duyusal oyunlar, çocukların motor becerilerini geliştirmelerine katkı sağlar. Özellikle ince motor becerileri, el-göz koordinasyonu ve kas kontrolü bu oyunlar sayesinde güçlenir.
• Dil Gelişimi: Duyusal oyunlar, çocukların dil gelişimini teşvik eder. Çocuklar, deneyimledikleri duyusal uyaranları ifade etmek ve bu deneyimleri paylaşmak için dil kullanma fırsatı bulurlar.
• Öğrenme ve Keşif: Bu oyunlar, çocukların çevrelerini keşfetmelerine ve öğrenmelerine olanak tanır. Duyusal deneyimler, çocukların kavramsal anlayışlarını geliştirmelerine yardımcı olur.
• Duygusal Gelişim: Duyusal oyunlar, çocukların duygusal gelişimini destekler. Oyunlar sırasında çocuklar duygusal ifadelerini ve ilişkilerini deneyimlerler.

Erken çocukluk döneminde duyusal oyunlar oynayan çocuklar, bir dizi önemli kazanım elde ederler:

• Duyusal Farkındalık: Çocuklar, duyusal deneyimlerini daha iyi tanır ve çevrelerine daha dikkatli bir şekilde tepki verme yeteneği geliştirirler.
• Sosyal Beceriler: Duyusal oyunlar, çocukların diğerleriyle etkileşimde bulunma ve işbirliği yapma becerilerini geliştirir.
• Öğrenmeye İlgi: Bu oyunlar, çocukların öğrenmeye olan ilgilerini artırır ve öğrenme süreçlerini olumlu bir şekilde etkiler.
• Problem Çözme Yetenekleri: Duyusal oyunlar, çocukların problem çözme ve eleştirel düşünme yeteneklerini geliştirir.
• Dil Gelişimi: Çocuklar, duyusal deneyimlerini ifade etmek için kelimeleri kullanarak dil becerilerini geliştirirler.

Ali Dede Akademi Kidsnook Samsun İstasyonu’nda ‘Sensory Storytime’ Programı Olan ‘Erken Çocukluk Gelişim Destek Programı’ Nedir Ve Kazanımları Nelerdir?

Sensory Storytime yapılandırmacı eğitim sisteminden ve Reggio Emilia, Montessori, Waldorf gibi alternatf eğitim sistemlerinden esinlenilerek oluşturulmuştur. Erken çocukluk döneminden itibaren çocuklara masal ve hikâye dinlemeyi sevdiren, düşünme ve plan yapma yeteneğini geliştiren, girişimciliği ve güdülenmeyi sağlayan, içerdiği yöntem ve teknikler sayesinde çocuğun okula ve öğrenmeye ilgisini artıran bir ders programıdır. 

Sensory Storytime programı doğru uygulamalarla, geleneksel uygulamalara oranla başarı düzeyini artırır. Yöntem çeşitliliğine ve problem çözmeye dayalı öğrenmeler sunan Sensory Storytime programında, sonuçlardan çok öğrencinin yaşadığı öğrenme süreçleri önemlidir. Sensory Storytime’da eğitmenin rolü her çocuğu kendi öğrenme sürecinde aktif hâle getirmektir. Öğrencilerin doğal merakı desteklenir. Kullanılan yöntem ve tekniklerle (sembolleştirme, beyin fırtınası, gözlem, keşfederek öğrenme, problem çözme) çocukların sahip oldukları eski bilgilerle yeni bilgileri ilişkilendirmeleri hedeflenir. 

Eğitmen programın uygulanması için gerekli malzeme ve ortamı hazırlar. Masalı anlatırken hayal dünyasında çocuklara eşlik eden bir rehberdir. Oyunların oynandığı bölümde öğretmez, deneyimler yaşatır.

Dünyayı anlamlandırmak için 7 duyu kullanırız. Sensory Storytime’da bulunan oyunların birçoğu işte bu 7 duyunun uyarılmasını sağlayarak gelişmesini destekler.

Ali Dede’de programımız çocuk gelişimi uzmanı ve yaratıcı drama öğretmeni tarafından anlatılıp, uzman psikologlar gözetiminde yürütülür. Burada amaç çocuğa dokunmak ve ebeveynle işbirliği yaparak gelişimsel sürecinde ilerlemektir. 

Programda kullandığımız pek çok malzeme ulaşılabilirdir. Böylece ebeveynin bu temaları evde de sürdürebilmesi mümkün kılınmaktadır. 

Günümüz ‘dijital çağ’ çocuklarının elinden tabletlerini alıp, onlara masalları sevdirir ve ‘yerine bir şey koymak’ denilen interaktif ve duyusal yolla çocuğa verir. Ebeveyn-çocuk iletişiminin ve etkileşiminin içerisine yerleştirir.

Uzm. Kl. Psk. Hande ŞAFAK ÇEPNİ